Railbouw
Rocoline
Ik heb voor de modeltrambaan gekozen voor standaard Rocoline rail met 2,1 mm spoorstaafhoogte (code 83). Deze rails zijn betrouwbaar en ook overal goed verkrijgbaar. Bij de start van de bouw had ik nog geen ervaring met het voorbuigen van flexrail. Daarom ging ik op zoek naar gebogen rail met een straal van 25 cm. Die R1 was al jaren niet meer verkrijgbaar, maar wel tweedehands via internet. Ik ontving voldoende ongebruikte rails uit zowel Nederland als Duitsland. Helaas bleek die R1 een spoorstaafhoogte te hebben van 2,5 mm.
Overal waar de 2,5 mm railstaafjes aansluiten op de 2,1 mm railstaafjes zijn de railverbindingen Roco 42612 gebruikt. Dat gaat goed, soms is er iets bij te slijpen en ik heb een 0,4 mm karton onder de 2,1 mm rail gelegd.
Overgang code 83 - code 100
Links 2,1 mm spoorstaafhoogte, rechts 2,5 mm
Bij het dubbelsporige tramtraject heeft bij mij de buitenboog een straal van 29,5 cm. Rocoline flexrail is goed in die boog te buigen, maar raillassen geven punten waarin de spoorstaaf de neiging heeft recht terug te buigen. Daarom is overgegaan op voorbuigen. Dat bleek heel eenvoudig door de los gehaalde spoorstaaf snel tussen drie schroefjes door te halen. Na dat een paar keer te doen bleef de spoorstaaf onveranderd staan in de juiste boogstraal.
Flexrail voorbuigen tot R=29,5 cm.
Rechtsonder de eenvoudige buigmal.
De Rocoline meegebogen wissels R2/3 geven voor een modeltrambaan een mooi verloop.
Groefrail in schaal 1:87
Veel tramtrajecten zijn voorzien van groefrail, ook wel straatrail genoemd. Het grote voordeel hiervan is dat wegverharding tegen beide zijden van de railstaaf aangelegd kan worden. Tevens wordt voorkomen dat los verhardingsmateriaal in de ruimte tussen verharding en spoorstaaf komt. De firma Tillig levert groefrail onder de naam "Luna Tramgleis".
De HTM kende en kent nu nog steeds veel trajecten met normale spoorstaven op dwarsliggers waarbij alleen bij kruisingen met wegen en paden een stukje groefrail wordt toegepast. Dat is hetgeen wat ik ook op de modeltrambaan wilde.
Na het lezen van vele aanwijzingen op het internet koos ik in eerste instantie voor een oplossing waarbij een Minitrixrail tegen de Rocoline rail gesoldeerd wordt.
Boven: Begin van een stukje groefrail. Hier lijkt ook een soort contrarail gebruikt te zijn, aan de uiteinden uitgebogen.
Rechts: groefrail met een Minitrix spoorstaaf .
Ik had echter de meeste groefrail nodig in bogen. De Minitrix spoorstaaf bleek in verticale richting niet zonder goede geleiding voor te buigen. Ik besloot om hetzelfde beeld uit kunststof te maken. Strookjes van Evergreen bleken wel heel goed buigbaar te zijn.
Om de strips diep genoeg aan te brengen zijn de boutimitaties op de railstoelen weggeslepen. De strips zijn met plastic lijm verlijmd: Liggend 0,5 x 1,5 mm. Staand (op de dwarsligger) : 0,5 x 1,5 mm bij code 83 rail en 0,5 x 2,0 mm bij code 100 rail
De netto groefbreedte was niet meer dan de kop van de spoorstaaf en varieerde van 1,0 tot 1,2 mm. Dat gaf een realistisch beeld maar bleek te smal.
Bij het proefrijden met alle trams bleek niet elke tram een zelfde spoorbreedte te hebben. Sommige wielstellen hadden te weinig ruimte en liepen uit de groef.
Dat was voor mij de reden om later deze groef toch breder te maken. De norm NEM110 geeft 1,5 mm aan.
Een brede groef met geringe diepte lijkt niet mooi. Ik heb daarom gekozen voor een contrarail die wel 1,5 mm ruimte geeft maar door de diepere gleuf niet zo breed lijkt.
Ik heb ik de contrarail niet helemaal doorgetrokken. De verharding is zo breed mogelijk gemaakt. Deze combinatie geeft voor mij het compromis met het beste beeld.
Zo zijn alle drie de overwegen aangepast. Alle trams rijden er storingsvrij doorheen.
Sporen in het zand
Hoe krijg je in schaal 1:87 zand met een natuurlijke uitstraling? In de modelspoorhandel is grind genoeg, maar zand is nauwelijks te krijgen. Koemo heeft grijs "Steinmehl", maar bij het verven daarvan verdwijnt vaak de mooie structuur. Ik las positieve berichten over Vallejo Diorama FX (Earth Texture) en heb enkele potjes aangeschaft.
Het materiaal smeert als pindakaas. Je kan het opbrengen met een plamuurmesje of een stugge kwast. Het kan uitgevlakt worden met een normaal kwastje en water. Het is geen vulmateriaal, ik zie het als een mengsel van dikke structuurverf en lijm. Bij het opdrogen klinkt het Vallejo materiaal in, vooral als het te nat is opgebracht. Ondergrond en oneffenheden zijn dan weer zichtbaar. De ondergrond moet daarom vooraf goed op hoogte gebracht worden.
Mijn oordeel: Het ziet er echt uit als zand/grond! Maar de kleuren uit de potjes zijn niet realistisch. De foto in de kop van dit bericht toont het niet gemengde, maar wel tegen elkaar in gestreken felgele 26.217 dessert sand en het bijna zwarte 26.218 dark earth.
Na veel uitproberen kwam ik op het volgende mengsel van nummers Diorama FX van Vallejo:
74 % 26.215 (grey sand) als basis
21 % 26.217 (dessert sand) voor de kleur geel
4 % 26.218 (dark earth) om het iets donkerder te maken
1 % 26.219 (brown earth) slechts een puntje toevoegen!
Voor een vlakke ondergrond tussen de dwarsliggers gebruikte ik een mengsel van van gezeefd echt zand en Koemo Steinmehl. Dat had ik gebruikt in de losweg van Filisur op mijn vorige RhB modelbaan. De structuur is nog te grof, maar benaderd het zand. Het kan in ieder geval met de bekende methode d.m.v. verdunde houtlijm aangebracht worden.
Links: met houtlijm ingewaterd zand-Steinmehl. Daarover het Vallejo mengsel in dotjes aanbrengen en met een nat kwastje op de plek drukken. Na droging is het teveel aan zand met een krabbertje weg te halen. Op grote oppervlaktes kan het materiaal met plamuurmessen verdeeld en afgevlakt worden.
Alle paalvoeten van de bovenleiding zijn vooraf geplaatst om niet achteraf het materiaal te moeten bijwerken. Dat geldt ook voor de aansluitende bestratingen.
De volgende foto's zijn op 27 februari 2025 genomen na het aanbrengen van het mengsel en het groen rond het spoor.
Het Woodlands T45 groen hecht goed op de verse structuurverf, veel beter dan achteraf aanbrengen met houtlijm.
