Verhardingen
Op een model(tram)baan zijn goed aangelegde verhardingen ook belangrijk. Zeker bij nabootsing van woonstraten. Had ik op mijn vorige RhB modelbaan slechts gesloten verharding (asfaltbeton) , nu moest er ook tegel- en klinkerbestrating komen. Maar waar haal je dat vandaan? De bij mij bekende kunststof nabootsingen waren vaak te strak en hadden een te groot tegel- of steenformaat. op internet vond ik het Spaanse Redutex, in Nederland geleverd door PeArd. Ik liet voor een proef het volgende komen:
087 CC 111 Nederlands trottoir grijs , het juiste tegelformaat in de juiste kleur. Voor mij de ontdekking!
076 AE 113 klinkerstraat elleboogverband, een juiste kleur, maar iets te grote steen.
087 AD 112 Cobblestone straat 087AD112, "getrommelde" steen, met ruwe kanten. Voor de oude stad, niet bij mij.
Op mijn modeltrambaan komt slechts 1 rijbaan van een doorgaande weg met de tram op een middenstrook tussen bomen zoals op vele ontsluitingswegen in Den Haag. Langs die rijbaan komt de gebruikelijke parkeerstrook en daarachter een trottoir dat aansluit op de woninggevels. Voor de rijbaan aan de andere zijde van het tramspoor heb ik, net zoals voor de daar aanwezige bomenrij, geen plek. Het ontbreken van die tweede bomenrij geeft ook ongehinderd zicht op de tram.
Vooraf is uitvoerig gekeken naar voorbeelden in Den Haag, op oude foto's en op nog niet heringerichte wegen. Een vrij liggend fietspad was in 1975 vaak nog niet aanwezig. Daarentegen was de geasfalteerde rijbaan nog vrij breed.
Voor het aanbrengen van de uiteindelijke verharding zorg ik middels karton voor de goede hoogtes en het juiste afschot.
In de werkelijkheid wordt de verharding onder afschot gelegd om het regenwater af te voeren. Bij wegen wordt in de regel 2% gehanteerd om ook bij oneffenheden plasvorming te voorkomen. Bij trottoirs geeft dat gauw hinder voor slecht ter been zijnde voetgangers. Een helling van 1% is dan wenselijk.
Na wat proeven leg ik de rijbaan met 2%, de parkeerstrook met 1,5% en het voetpad met 0,5% afschot.
rechts: Grijskarton 1, 1.3 en 2 mm, wit papier 0.1, 0.3 en 0.5 mm.
Juweela heeft geen hoekstukken in schaal 1:87. Ik heb ze gezaagd uit een roerhoutje van de juiste dikte.
Trottoirbanden komen van Juweela, stoeprand recht nr. 28354.
Dunne opsluitbandjes snij ik uit grijs karton.
Den Haag heeft langs de asfaltwegen meestal geen gestrate molgoten, maar een goot van 1 rij brede en overdwars gelegde klinkers. Ik kies voor 1 rij tegels van Markenburg. De straatkolkroosters in de tegelgoot komen eveneens van Markenburg. Tussenafstand straatkolken: 23 cm.
Voor de parkeerstrook gebruik ik de klinkerfolie van Redutex. De folie bestaat uit enigszins flexibele kunststof en heeft een zelfklevende laag. Het oppervlak behoeft geen behandeling.
rechts: Goottegels met straatkolkdeksel van Markenburg.
Dit deksel moet nog een kwartslag gedraaid worden.
De asfaltverharding maak ik van 2 mm grijs karton. Het oppervlak krijgt een matte Humbrol 64 verflaag en wordt na droging licht opgeschuurd.
Het karton is in alle diktes verkrijgbaar bij Gaersteacker.
Om de ca. 90 cm is voor een rioolputdeksel een opening gesneden. Rioolputdeksels naar Nederlands ontwerp zijn beschikbaar bij Markenburg.
Tegelpaden
Zoals al genoemd zijn de tegelpaden voorzien van Redutex 087 CC 111 grijs trottoir, alles in halfsteensverband dwars op de lengterichting. Als opsluiting dient de trottoirband of, bij gelijke hoogte met het aansluitende terrein, een opsluitbandje.
Dat opsluitbandje, in werkelijkheid 6 cm breed, heb ik gemaakt uit Evergreen strip van 0,75 mm breedte. Van dat bandje blijft later meestal alleen de bovenzijde in het zicht.
De tegels liggen niet tegen de spoorstaven. Het tramspoor ligt in grijze klinkers, zie ook verder op deze pagina.
Maar hoe snij ik misschien wel honderd opsluitbandjes mooi recht? Met The Chopper (hakmachine) van NorthWest Short Line!
Kost wat, maar dan heb je ook wat. Het op maat snijden van kunststof (of houten) stroken is hiermee snel en nauwkeurig gedaan. 1 m bandlengte is 11,5 mm in schaal H0.
De strips zijn vooraf geschilderd met Revell 75 mat.
(To chop betekent hakken. De motornaam Chopper is hier ook van afgeleid: Van een oude motorfiets werd alles verwijderd wat niet relevant was voor het rijden.)
Tramperrons
De hoogte van de tramperrons is bij mij slechts 2 mm boven spoorstaaf. In 1975 werd nog vaak vanaf trottoirhoogte in de tram gestapt. De trottoirband staat 14 mm uit hart spoor.
De vrije ruimte is overgenomen uit het profiel van vrije ruimte van de HTM voor de GTL8.
Ik hou de perronbreedte op 7 tegels. Inclusief trottoirbanden geeft dat ca. 2,7 cm op de modeltrambaan.
De tegels zijn aangebracht op 2 mm karton. Dat geheel is gelegd op 3 mm grijs karton.
In bogen moet de vrije ruimte groter zijn. Bij een boog van25 cm ligt het perron in de buitenoog 19 mm uit hart spoor.
De tegelverharding wordt in rechtstanden in halfsteensverband gestraat, haaks op de lengterichting van het perron.
In bogen werden de tegels vaak in de lengterichting in rijen gelegd, zoals de drie rijen op deze foto. Maar de tegen elkaar geplakte Redutex strookjes gaven geen mooi tegeloppervlak.
Korte stukken in halfsteensverband leggen en daarna weer opnieuw het verband haaks opzetten gaf ook geen fraai beeld
Na heel wat mogelijke aansluitingen gelegd te hebben bleek de wijze zoals op deze foto het meest rustige beeld te geven.
De tegelfolie is gesneden in maximaal 14 cm lange strookjes in de vorm van de perrons. In het midden van een strook staat het tegelverband haaks op het perron. De einden zijn ook haaks op het perron gesneden.
Bushalte
De verharding in de bushalte is breder dan bij een standaard parkeerplaats. Tussen trottoirband en goot ligt bij mij 3 cm klinkerverharding. De lengte is voldoende voor 2 x een bus van 13 cm.
Kruising met tramspoor
Bij een kruising met het tramspoor loopt het asfalt door tot aan de groefrail. Bij de trottoirs ligt een grijze klinkerverharding. De tegelverharding van het trottoir wordt tegen deze klinkerverharding aangelegd.
In het werkelijk Den Haag zijn kleinere klinkers gelegd. Die waren niet bij Redutex verkrijgbaar. Ook een klinkerrij, voor een nette afwerking langs groefrail en langs de tegelverharding, ontbreekt bij mij daardoor.
In 2025 worden de randen van voetpaden en rijbanen ter plaatse van tramspoorkruisingen met een witte klinkerrijen aangegeven. In 1975 was dat nog geen standaard werkwijze.
Grijze klinkers: Redutex grijs 076 AE 111
Veel foto's zijn genomen tijdens de aanleg. Ik vervang deze als de afwerking klaar is.